اکثر افراد اطلاعات زیادی درباره مراحل گام به گام انحصار وراثت و وصیت‌نامه یکی از عزیزان فوت شده خود ندارند. بحث ارث بسیار پیچیده و گسترده است. بهتر است این کار را با کمک متخصصان و بر اساس روال قانونی آن انجام دهید. عدم انجام این مراحل و نداشتن گواهی انحصار وراثت امکان فروش اموال متوفی را از شما سلب می‌کند. هر کدام از وراث باید برای بهره‌بندی از سهم و ارث خودشان گواهی انحصار وراثت در دست داشته باشند.
در این مقاله خواهید خواند:
انحصار وراثت چیست؟
وقتی فردی در خانواده فوت می‌کند، برای انجام امور مالی و تقسیم ترکه نیاز به انحصار ورثه است. این کار داره یه مراحل و قوانین ویژه‌ای است. گواهی انحصار وراثت از طرف شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی صادر می‌گردد. مالیات شامل ارث ملکی نیز می‌شود و وراث باید آن را پرداخت کنند. بعد از انجام این کارها امکان تقسیم و فروش ملک برای ورثه ایجاد می‌شود.
انواع گواهی انحصار وراثت
انواع گواهی انحصار وراثت بر اساس میزان اموال متوفی صادر می‌شوند که عبارت‌اند از:
گواهی انحصار وراثت محدود:
اگر اموال متوفی کمتر از ۳۰ میلیون ریال معادل ۳ میلیون تومان باشد، باید برای انحصار وراثت محدود اقدام کنند. فرایند دریافت این گواهی حدوداً یک هفته است.
گواهی انحصار وراثت نامحدود:
اگر اموال فرد متوفی بیشتر از مبلغ گفته شده باشند، برای فروش اول موروثی به گواهی انحصار وراثت نیاز خواهید داشت. برای انجام این کار باید مطابق مراحل انحصار وراثت پیش شوید که بیشتر از یک ماه زمان می‌برد. هزینه‌های انتشار آگهی در این شیوه بر عهده شورای حل اختلاف است.
گرفتن گواهی فوت و تکمیل مدارک دادخواست
اولین گام برای دریافت گواهی انحصار وراثت، انجام اقدامات لازم برای صدور گواهی فوت توسط ثبت احوال است. بر اساس قانون ارث ایران، هرگاه فردی فوت کند، علل فوت و تاریخ فوت باید در سیستم الکترونیک یکپارچه اداره ثبت احوال کشور ثبت گردد. سپس شناسنامه فرد متوفی باطل می‌شود و گواهی فوت او صادر می‌شود. گواهی فوت به یکی از وراث یا وکیل فرد تحویل می‌گردد. در نهایت گواهی فوت باید به یکی از اعضای خانواده یا ماموران انتظامی و کارکنان قبرستان تحویل داده شود. موارد مربوط به این موضوع از ماده ۲۲ قانون ثبت احوال قابل استنباط است.
انحصار وراثت در دفاتر خدمات قضایی
دریافت گواهی فوت نیازمند تکمیل فرم درخواست گواهی است. این فرم از شورای حل اختلاف شهری که آخر محل اقامت فرد فوت شده بوده است، تهیه می‌شود و به وکیل انجام انحصار وراثت یا وراث ارائه می‌گردد. در این فرم اسامی تمام ارث‌برها و نسبت آن‌ها با شخص متوفی ذکر می‌شود. البته برای تکمیل این فرم به حضور تمامی وراث نیازی نیست. سپس باید با این فرم و گواهی فوت و تمام مدارکی اصل و کپی همه وراث به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید. در دفتر اسناد نیز دو شاهد که همه وراث را می‌شناسند استشهادی انحصار وراثت را امضا خواهند کرد. این استشهادیه برای مراحل بعدی در شورای حل اختلاف لازم است.
مراجعه به شورای حل اختلاف
برای مراجعه به شورای حل اختلاف علاوه بر شهادتنامه و گواهی فوت، مشخص کردن مالیات بر ارث نیز مهم است. برای این کار باید لیستی از تمام دارایی‌های متوفی اعم از منقول و غیر منقول به اداره دارایی تقدیم شود و رسید بگیرید. انجام این کار بر عهده یکی از وراث است. میزان مالیات بر اساس نسبت هر یک از وراث با شخص متوفی مشخص می‌شود. در مرحله بعدی وکیل یا یکی از وراث با در دست داشتن مدارکی به شورای حل اختلاف مراجعه می‌کند. این مدارک عبارت‌اند از:
فرم دفتر اسناد رسمی امضا شده توسط وراث و شاهدان
کپی و اصل شناسنامه همه وراث
کپی برابر اصل شناسنامه همسر متوفی
گواهی فوت
گواهی مالیات بر ارث
دادخواست گواهی انحصار وراثت
مشخص شدن ورثه و اموال
در مراحل بعدی باید مشخص شود که آیا متوفی ورثه دیگری هم دارد یا ندارد؟ مراجع قضایی پس از بررسی اسناد و مدارک از وراث می‌خواهند تا آگهی انحصار وراثتی در روزنامه‌های کثیرالانتشار قرار دهند. از این طریق اگر ورثه دیگه‌ای وجود داشته باشند، می‌توانند به دادگاه مراجعه نمایند. پس از یک ماه اگر فردی مراجعه نکند گواهی صادر خواهد شد. اگر متوفی در شهر کوچک یا روستایی فوت شود، آگهی به جای روزنامه‌های کثیرالانتشار در جایی که در دید همه اهالی باشد، نصب می‌شود.
تایید وراث
باید دارای شرایط ویژه‌ای باشند تا بتوانند از ارث بهره‌مند شوند. این موارد عبارت‌اند از:
وجود وارث
واریز باید در زمان فوت موصی زنده باشد یعنی اگر فرزندی پیش از فوت پدرش از دنیا برود، فرزندانش شامل ارث نخواهند شد.
مشروع بودن نسب
اگر فردی مراسم روابط نامشروع باشد و این موضوع ثابت گردد، ارث شامل او نمی‌شود.
فرزندخواندگی
افرادی که به فرزندی گرفته می‌شوند، شامل ارث نیستند.
عدم قتل
اگر کسی موروث خودش را از قصد بکشد، از او ارث نمی‌برد.
عدم کفر
فرد کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، اما برعکس آن صادق است.
عدم لعان
اگر زن و شوهری به موجب لئان از یکدیگر جدا شوند، از دیگر ارثی نخواهند برد.
تعیین مالیات بر ارث
برخی از اموال متوفی از مالیات و دارای مالیات ارث معاف هستند. البته برای متوفیان سال ۱۳۹۵ این موضوع الزامی نیست. این موارد عبارت‌اند از:
اوراق بهادار
وسایل نقلیه
املاک
سپرده‌های بانکی
و این موارد معاف از مالیات بر ارث هستند:
وجوه بازنشستگی
وظیفه
پس انداز خدمت
مزایای پایان خدمت
اثاث منزل
تحریر ترکه
به ثبت اموال و دارایی‌های فرد پس از وفات او تحریر ترکه گفته می‌شود. درخواست طرح ترکه از توی وراثنیان که آن‌ها می‌خواهند بدانند مقدار دارایی و بدهی‌های متوفی چقدر است. این کار برای حفظ حقوق طلبکاران و وراث برای جلوگیری از دستبرد و انتقالات غیرقانونی انجام می‌شود. از زمان فوت تا مراحل تقسیم ترکه، تمام اموال فرد شامل منقول و غیرمنقول وسایل نقلیه حساب‌های بانکی جواهرات و مشخص و ثبت می‌شوند. در مرحله بعدی یک نفر به عنوان وکیل تقسیم ترکه انتخاب می‌گردد. او باید با توجه به قوانین کشور تمام مراحل تقسیم ترکه را انجام دهد. تحلیل ترکه از طریق دادگستری کشور ثبت می‌گردد. برای این کار باید تمام اسناد مربوط به دارایی‌های فرد و شناسنامه وارثان و همسر به دادگستری ارائه شود.
تقسیم ترکه
تمامی بازماندگان فوت شده از او ارث نمی‌برند. در واقع در موضوع ارث طبقات و درجه بندی‌هایی وجود دارند. در صورت وجود طبقات بالایی، طبقات پایین‌تر ارثی ندارند. همچنین نسبت‌های از سببی و نسبی نیز در این موضوع مهم هستند. نسبی رابطه خونی بین افراد و نسبت سببی به واسطه عقد ازدواج شکل می‌گیرد. متوفی نمی‌تواند بیشتر از یک سوم اموالش را در وصیت تقسیم نماید. بقیه اموال بر اساس قوانین هسته وراثت تقسیم می‌شوند. اگر وصیت نامه‌ای از متوفی به جا مانده باشد، اجرای وصیت‌نامه در اولویت قرار می‌گیرد. اگر میان وراث، دادخواست تقسیم ترکه تقدیم می‌شود. که با انحصار ورثه در حالت معمولی متفاوت است. طبقات وراث که هر کدام دو درجه هستند عبارت‌اند از:
طبقه اول
درجه اول: پدر، مادر، فرزند
درجه دوم: نوه
طبقه دوم
درجه اول: پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر
درجه دوم: فرزندان خواهر و برادر
طبقه سوم
درجه اول: عمه، خاله، عمو، دایی درجه دوم: فرزندان آن‌ها
همه چیز درباره انحصار ورثه
وقتی عزیزی از میان ما می‌رود، بهترین کار این است که از طریق دادگستری تحریر ترکه انجام شود. پس از این کار و تقسیم خرید و فروش اموال موروثی پیش از تقسیم ترکه امکان پذیر است. برای انجام انحصار ورثه باید گواهی فوت، گوهی مالیات، شهادتنامه تایید ورثه و مدارک شناسایی تمام وراث توسط یکی از ان‌ها تقدیم دفتر اسناد شود. مرحله بعد شورای حل اختلاف خواهد بود. اگر قصد خرید و فروش املاک ورثه‌ای را دارید باید از تمام این موارد آگاهی کامل کسب کنید. برای دریافت اطلاعت بیشتر درباره درج آگهی‌های املاک با کارشناس آی ملک در تماس باشید.
سوالات متداول
موارد معاف از مالیات بر ارث کدام هستند؟
شرایط وراثت چیست؟
فرد باید در زمان فوت در زمان فوت موصی زنده باشد، مشروع باشد، فرزند خوانده نباشد، مرتکب قتل موصی نشده باشد، کافر نباشد.
